TERCİH KILAVUZUNU NASIL İNCELEMENİZ GEREKİR?

HER YIL YAYINLANAN ÖSYS TERCİH KILAVUZUNUN ANALİZİ

1) SEÇMEK İSTEDİĞİNİZ PROGRAMLARIN KODU:

Yükseköğretim programlarına ait kodlar, yükseköğretim programlarının bilgisayar ortamında kullanılacak kimlik numaralarıdır. Tercih bildirim sistemine bu kodlar işlenecektir. ÖSYM, yaptığınız tercihleri değerlendirirken bu kodlar ile hangi yükseköğretim programlarını seçtiğinizi anlayacak ve sizi bu yükseköğretim programlarına yerleştirmeye çalışacaktır.

ÖSYS Tercih kılavuzunun kodlar bölümünü dikkatle incelemelisiniz. ÖSYM sistemine bildirilen kodların doğruluğundan ve yanlışlık yapıldığında doğacak problemlerden bizzat öğrencinin kendisi sorumludur. ÖSYM yanlışlık durumunda değişiklik talebini kabul etmez.

Program kodlarını sisteme yükleme işleminde yapılacak küçük bir hata ya kaybetmenize ya da istemediğiniz bir programa yerleşmenize sebep olabilir. Bu nedenle seçtiğiniz programlar ile ilgili kodları çok dikkatli incelemeli ve sisteme yüklerken de aynı dikkati göstermelisiniz.

Bir programa ait kod 9 haneli rakamdan oluşur. İlk 4 rakamı üniversiteye ait bilgiyi içerir. Örneğin:1001 Abant İzzet Baysal Üniversitesi’ni, 1011 Ankara Üniversitesi’ni, 1056 ise İstanbul Üniversitesi’ni ifade eder. Programın 5. rakamı öğrenim süresi ve öğrenim şekli ile ilgili ipucu verir. Örneğin: 5. rakamı 1 veya 2 olan program devlet üniversitesinde 4, 5 veya 6 yıllık örgün bir lisans programını, 5. rakamı 3 olan program devlet üniversitesinde 4 veya 5 yıllık ikinci öğretim lisans programını ifade eder. Son 4 numara ise yükseköğretim programının özgün kodudur.

2) PROGRAMLARIN BULUNDUĞU TABLOLAR

Seçmeyi düşündüğünüz yükseköğretim programının ÖSYS tercih kılavuzunun hangi tablosunda yer aldığını gösterir. Tablo 3A sınavsız yerleştirme yapılacak 2 yıllık meslek yüksek okullarını ve kontenjan kaldığı taktirde tüm öğrencilerin sınavla yerleşebilecekleri 2 yıllık meslek yüksek okullarını , Tablo 3B sınavla girilebilecek 2 yıllık meslek yüksek okullarını, Tablo 4 ise sınavla yerleşilecek 4, 5  ve 6 yıllık lisans programlarını ifade eder.

Tablo 3A’dan seçim yapabilmek için ya meslek liseli ve mezun olduğunuz alanın devamı niteliğinde 2 yıllık önlisans programlarının olması, ya da YGS puan türlerinden en az birinde 140 barajı geçmiş olmanız gerekir. Meslek liseliyseniz ve 2 yıllık meslek yüksekokullarını alanınızdan seçecekseniz sınava girmiş olmanızın veya barajı geçmiş olmanızın bir önemi yoktur. Meslek liseli olmayan veya meslek liseli olup da alanında 2 yıllık meslek yüksek okulu bulunmayan bir adaysanız Tablo 3A’dan seçim yapabilmeniz için sınav puanınıza bakılacaktır.  

Tablo 3A’daki programlara sınavsız geçiş yapacak adayları belirlemek için YGS ve Y-YGS puanları kullanılmayacak sadece meslek lisesi mezuniyet yılı, okul türü, Mesleki ve Teknik Eğitim Bölgesi (METEB) ve Mesleki Ortaöğretim Başarı Puanı (MOBP) kullanılacaktır. Bu veriler kullanılırken de yukarıdaki sıralama öncelikli olacaktır.

Tablo 3B;  Y-YGS puanları ile yerleşilecek 2 yıllık meslek yüksekokullarını ve 2 yıllık Açıköğretim programlarını ifade eder. YGS puanlarının herhangi birinden 140 ve üzerinde puan elde eden her aday bu tablodan barajı geçtiği puan türüne uygun programları seçebilir.

Tablo 4 ise 4, 5 ve 6 yıllık lisans programlarını içerir. Bu programları seçebilmeniz için seçmek istediğiniz programın puan türünden 180 YGS ya da LYS puanı almak zorundasınız.

Tablo 4’de yer alan ve Açık öğretim modeli ile eğitim veren programlarını seçebilmek için YGS puan türlerinin herhangi birinden 140 puan almak yeterlidir.

3) PROGRAMIN BAĞLI OLDUĞU ÜNİVERSİTE

Seçmeyi düşündüğünüz yükseköğretim programının hangi üniversiteye bağlı olduğu önemli bir seçim verisidir. Bir üniversitenin yakınlığı, uzaklığı, öğrenim koşulları, yurt ve burs imkanları, sosyal etkinlik organizasyonları, diploma geçerliliği ve mezuniyet sonrası istihdam olanakları gibi faktörler tercih listelerini oluşturmada dikkate almanız gereken değişkenlerdir.

4) PROGRAMIN BAĞLI OLDUĞU FAKÜLTE VEYA YÜKSEKOKUL

Tercih edeceğiniz yükseköğretim programının ilgili üniversitenin hangi fakültesine veya yüksekokuluna bağlı olduğuna bakmak da önemlidir. Yabancı üniversitelerin bazılarında yükseköğretim programının bağlı olduğu fakülteler olmayabilir.

Fakülte ve Yüksekokul en az 4 yıllık eğitim veren kurumlardır.  Meslek yüksekokulları ise 2 yıllık eğitim veren kurumlardır.

5) YÜKSEKÖĞRETİM PROGRAMI

Bir yükseköğretim programını seçerken o programı okuyabilmek için gerekli akademik yeteneğe sahip olup olmadığınızı, programda okutulan derslere olan yatkınlığınızı, o programı bitirdikten sonra elde edeceğiniz unvan ve kariyeri, mesleğin çalışma koşullarını, içinde bulunduğunuz toplumda o meslek elemanına duyulan ihtiyacı, mesleği icra edebileceğiniz alanları ve istihdam olanaklarını, mesleğin ekonomik getirisini ve toplumsal saygınlığını çok iyi incelemeli ve seçiminizi tüm bu unsurlara vereceğiniz cevaplar doğrultusunda yapmalısınız.

Puanınız yeten, kazanma koşullarını taşıdığınız ama yapamayacağınız ya da  başaramayacağınız bir meslek tercih listenizde yer alıyorsa bu mesleği elemelisiniz. Meslekler hakkında objektif bilgiler toplamalı ve seçiminizi bu bilgiler ışığında yapmalısınız. Meslek seçimi ile ilgili subjektif telkinlere ve çevre baskısına karşı özellikle dikkatli olmalısınız.

6) ÖĞRENİM ŞEKLİ

Tercih edeceğiniz yükseköğretim programının hangi eğitim modeline tabi olduğunu bilmeniz gerekir.

Örgün programlar: Devlet üniversitelerinde normal mesai saatlerinde okuyacağınız programları,

İ.Ö.: Devlet üniversitelerinde mesai saatleri dışında okuyacağınız belirli bir öğrenim ücreti olan programları ifade eder.  

A.Ö.: Devlet üniversitelerinde devam zorunluluğu olmadan uzaktan eğitim modeli ile sadece sınavlara katılarak ve küçük katkı payı ödeyerek okuyacağınız Açık Öğretim programlarını ifade eder.

Burslu-Yarı Burslu: Vakıf üniversitelerinde öğrenim ücreti ödemeden veya kısmi öğrenim ücretli normal mesaide okuyacağınız yükseköğretim programlarını ifade eder. Burslu programlardan bazıları öğrenim ücretinin tamamını kapsamayabilir. Dikkat etmelisiniz.

Paralı : Vakıf üniversitelerinde belirli bir öğrenim ücreti ödeyerek normal mesaide okuyacağınız yükseköğretim programlarını ifade eder. Öğrenim ücretlerini incelemeden bu programlar tercih edilmemelidir. Kazanıp kaydınızı yaptırmasanız dahi bir sonraki yıl OBP kaybına uğrarsınız, kısaca puanınız düşer.

U.Ö.: Bilgisayar ve internet ortamında uzaktan eğitim veren programları ifade eder. Bu programları seçen adayların bilgisayar ve internet erişim sistemini kurması ve kullanması zorunludur.

7) PROGRAMLARA AİT ÖZEL DURUMLAR

Tercih edeceğiniz yükseköğretim programının özel durumunu ifade eder. Örneğin: Eğitim dili Türkçe olan bir üniversitede İngilizce eğitim veren yükseköğretim programı ya da cinsiyet koşulu olan programlar bu alanda incelenebilir. Özel durumu size uygun olmayan bir yükseköğretim  programını seçmek sizi hatalı tercih yapmaya sevk edebilir.

8) PROGRAMIN ÖĞRENİM SÜRESİ

Tercih edeceğiniz yükseköğretim programının eğitim süresinin kaç yıl olduğunu bilmeniz gerekir. Kılavuzda belirtilen süre sadece seçtiğiniz programın akademik öğretim süresidir. Hazırlık sınıfı olan yükseköğretim programları için ayrıca bir yıllık hazırlık sınıfı süresi bu bölüme dahil edilmelidir. 4, 5 ve 6 yıllık programlar lisans, 2 yıllık programlar ise önlisans anlamına gelmektedir.

9) PROGRAMIN PUAN TÜRÜ

Tercih edeceğiniz yükseköğretim programının hangi puan türünde öğrenci kabul ettiğini bilmeniz çok önemlidir. 18 ayrı puan türü vardır. Siz hangi puan türünde barajları geçmişseniz bu puan türüne ait yükseköğretim programlarını tercih etmeniz gerekir. Mesleki sınavsız geçiş yapacak bir adaysanız puan türünün bir önemi yoktur.  

10) PROGRAMIN ÖNCEKİ YILDA OLUŞAN PUANI VEYA SIRASI:

Tercih edeceğiniz yükseköğretim programının önceki yıl uygulanan ÖSYS sonuçlarına göre en az kaç minimum puan ile öğrenci kabul ettiğini ve en son hangi sıradaki öğrencinin bu programa yerleştiğini ifade eder. Ancak puanlarda ve sıralama bilgilerinde yıldan yıla değişimler olabileceği için sizin puanınızdan ve sıranızdan birkaç puan ve sıra yukarıda başlamanız hata değildir. Bu nedenle seçim yaparken puan ve sıra faktörüne çok dikkat etmeli, tercihlerinizi kendi gerçekliğinize yakın yerlerden yapmalısınız.

Puanınızın ve sıranızın çok yakınında yer alan programlardan seçim yapmak kazanma şansınızı riske edebilir. Bu nedenle puanınızdan en az 20 – 30 puan daha aşağıya kadar inmeniz yararınıza olacaktır. Sıralamada da mümkün olan en alt sıraya kadar inmeniz şansınızı artıracaktır.

Burslu programların puanlarında ve sıralarında çok şiddetli değişikliklerin olabileceğini asla unutmayınız. Ayrıca yeni açılan programların puanlarında da eşdeğer üniversitelerin eşdeğer programlarına bakmayı sakın unutmayınız. Önceki yerleştirme döneminde taban puanı oluşmamış az tercih edilen yükseköğretim programlarının puan artışlarının da fazla olabileceğini göz ardı etmeyiniz. Ayrıca puanı birbirine çok yakın programlarla tercih listenizi doldurmayınız. Tercih listenizi oluştururken yukarıdan aşağıya en az yarım veya 1 puanlık azalma olması yararınıza olacaktır.

Puanlar ve başarı sıraları tercihlerin doğruluğunu ölçen en temel kriterlerdir.

11) PROGRAMIN KONTENJANI

Kılavuzun bu sütununda, seçmeyi düşündüğünüz yükseköğretim programının gelecek öğretim yılında normal yerleştirme ile kaç öğrenci alacağını ifade eder. Bu sütuna okul birinciliği kontenjanları dahil edilmez, ayrıca verilir. 

Tercih listelerinizi oluştururken başvuracağınız bir önemli kriter de kontenjanlardır.  Kontenjanı yüksek olan programlara yerleşme şansı daha fazladır. Bu nedenle özellikle kontenjanı az olan burslu programları seçerken dikkatli ve daha esnek davranmalısınız. 

Kontenjanlar da yıldan yıla değişir. Minimum puanların oluşmasında ve değişmesinde kontenjanların az veya çok oluşu oldukça önemlidir.

12) PROGRAMA AİT ÖZEL ÖZEL KOŞULLAR

Kılavuzdaki özel koşullar sütunu seçmeyi düşündüğünüz yükseköğretim programının ne gibi özel koşullar içerdiğini ifade eder.

Bu özel koşullar öğrenim modellerine, öğrenim ücretlerine, burs imkanlarına, eğitim dillerine, cinsiyet kriterlerine, sağlık ve sabıka ile ilgili koşullara, alan uygulamalarına ve eğitim faaliyetlerinin icra edileceği bina ve şehirlere işaret edebilir.

Liste oluştururken özellikle bakmanız gereken bir alandır.  Özel koşulunu okumadan yaptığınız bir tercih ile belki de kayıt yaptıramayacağınız bir yükseköğretim programına yerleşebilirsiniz. 

Size düşen, bu koşullara ait numaraların ne anlama geldiğini iyice okuyup kavramanızdır. Özel koşulların ne anlama geldiğini tercih danışmanlarımıza sorup öğrenebilirsiniz.

TERCİH LİSTENİZİ OLUŞTURURKEN DİKKAT ETMENİZ GEREKEN DİĞER DEĞİŞKENLER

YÜKSEKÖĞRETİM GÖRECEĞİNİZ ÜLKE:

Seçmeyi düşündüğünüz yükseköğretim programının hangi ülkede olduğu oldukça önemlidir. Yurt dışında veya Kıbrıs’ta yüksek öğretim görmek istemiyorsanız yükseköğretim programının hangi ülkede olduğunu incelemeniz gerekir. Devlet üniversiteleri ve Vakıf üniversiteleri Türkiye’de yer almaktadır. Yükseköğretim programının kodu 1 ile başlıyorsa program Türkiye’deki Devlet Üniversitelerinde, 2 ile başlıyorsa Türkiye’deki Vakıf Üniversitelerinde, 3 İle başlıyorsa Kıbrıs Üniversitelerinde, 4 ile başlıyorsa yurtdışındaki üniversitelerdedir. (ODTÜ’nün Kuzey Kıbrıs Kampüsü bu kapsam dışındadır. Ayrıca UOLP-SUNY uygulamasına dahil üniversitelerin eğitim uygulamalarının bir ayağı yurt dışındadır. Bu açıklamayı lütfen unutmayınız.)

YÜKSEKÖĞRETİM GÖRECEĞİNİZ İL VEYA METEB:

Seçmeyi düşündüğünüz yükseköğretim programının hangi il sınırları içinde olduğunu veya seçebileceğiniz 2 yıllık meslek yüksek okulunun hangi mesleki ve teknik eğitim bölgesine (METEB) dahil olduğunu görmeniz de oldukça önemlidir. 

Tablo 4 ve Tablo 3B’den seçim yaparken il faktörü kazanma şansınız üzerinde etkili değildir. Ancak Tablo 3A’dan yapılacak sınavsız yerleştirme seçimlerinde İL–METEB faktörü oldukça önemlidir. Bu nedenle mezun olduğunuz meslek lisesinin bulunduğu ilin sınırları içinde yer alan bir meslek yüksek okulunu seçmek sizin için bir öncelik hakkı sağlayacaktır.

İL–METEB hakkındaki bilgi aynı zamanda hangi ilde eğitim almak istediğinizi görmek bakımından da oldukça önemlidir. Bu nedenle yerleştiğiniz zaman gitmeyi düşünmediğiniz bir yeri tercih listesine koymamanızda yarar vardır.

Üniversiteye yerleşen adayların en çok yakındıkları hususlardan birisi büyük bir şehirden küçük bir yerleşim yerine gitme veya küçük bir şehirden büyük bir metropole gelme ve burada en az 2 yıl ikamet etme zorunluluğudur. Kimi öğrenciler yatay geçiş modeli ile üniversiteye girmeyi hayal ederek öğrenim süresi boyunca kalamayacağı bir şehri tercih eder ve yatay geçiş yapamadığı için ya öğrenim sürecini sekteye uğratır ya da uzun bir müddet yaşamakta zorlandığı bir şehirde kalır. Bu durumu yaşamamak için bu sütunda yer alan bilgilere dikkat etmelisiniz.

Seçmeyi düşündüğünüz yükseköğretim programının hangi şehir merkezinde veya hangi ilçede olduğunu bilmeniz de oldukça yararlıdır. Öğrenim süresi boyunca kalacağınız şehir merkezinin neresi olduğunu bilmeniz tercihleri belirlerken ayırt edici bir nitelik taşıyacaktır. İl merkezinde sandığınız bir program ücra bir kasabada olabilir. Dikkat etmelisiniz.

YÜKSEKÖĞRETİM GÖRECEĞİNİZ ÜNİVERSİTE TÜRÜ:

Seçmeyi düşündüğünüz yükseköğretim programının hangi tür bir üniversiteye ait olduğunu bilerek tercih listesini oluşturmalısınız.  Listeleri oluştururken üniversiteleri 4 kategoriye ayırmak yararlıdır;

Devlet Üniversiteleri: Yüksek Öğretim Kurulu’na bağlı olan, örgün, ikinci öğretim, uzaktan öğretim ve açık öğretim modeli ile eğitim veren, küçük katkı paylı (ücretsiz veya düşük ücretli) üniversiteleri ifade eder. Öğrenim şekli örgün, İ.Ö., U.Ö. veya A.Ö. olan programlar bu kategoridedir. (UOLP koşullu Devlet Üniversiteler yüksek ücretlidir.)

Vakıf Üniversiteleri: Yüksek Öğretim Kurulu’na bağlı, herhangi bir vakıfça kurulan, burslu, paralı ve yüz yüze eğitim veren, öğrenim hizmetleri belirli bir ücrete tabi olan üniversiteleri ifade eder. Burslu programlarda bursluluk devam ettiği müddetçe öğrenim ücreti alınmaz. Bursluluğun devamı ise çoğunlukla başarı koşuluna bağlıdır. Belirli bir ortalama seviyesinde olmak, sınıf tekrarı yapmamak, alttan dersinizin olmaması gibi. Burslu programların dışındaki programlarda yüksek ücret tahsil edilir. Öğrenim ücretleri sadece bir öğretim yılına aittir. Her yıl bu ücret ödenmek zorundadır. Çoğunlukla iki eşit taksitte tahsil edilir.

Ekonomik açıdan bu yükü kaldıracak bir bütçeniz yoksa vakıf üniversitesinin paralı programlarını seçerken bu hususu dikkate almalısınız. Şunu da hatırlatalım! Üniversitelerin türü ne olursa olsun alınan diplomalar aynı geçerliliğe sahiptir. Üniversite türüne göre farklı kazanımlar elde edilmez.

Kıbrıs Üniversiteleri: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti devletince veya herhangi bir vakıfça kurulan, burslu, paralı ve yüz yüze eğitim veren, öğrenim hizmetleri belirli bir ücrete tabi olan üniversiteleri ifade eder. Burslu programlarda bursluluk devam ettiği müddetçe öğrenim ücreti alınmaz. Bursluluğun devamı ise çoğunlukla başarı koşuluna bağlıdır. Belirli bir ortalama seviyesinde olmak, sınıf tekrarı yapmamak, alttan dersinizin olmaması gibi. Burslu programların dışındaki programlarda yüksek ücret tahsil edilir. Öğrenim ücretleri sadece bir öğretim yılına aittir. Çoğunlukla iki eşit taksitte tahsil edilir. Yurt ve diğer giderler bu ücrete dahil değildir. Ayrıca onun için de ücret ödemeniz gerekebilir. Kıbrıs üniversiteleri genellikle kar amacı ile açılmış yükseköğretim kurumlarıdır. Bursluluk iptali öğrencilerin sık karşılaştığı problemlerden biridir. Ayrıca Kıbrıs yaşam koşulları açısından da oldukça pahalı bir ülkedir. Bir diğer sorun bu ülkedeki üniversitelerden alınan diplomaların uluslararası denklik sorunudur. Bu hususları göz önünde bulundurmanız yararınıza olacaktır.

Yabancı Üniversiteler: İlgili devletlerde kurulan, örgün, burslu, paralı ve yüz yüze eğitim veren, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi hariç öğrenim hizmetleri belirli bir ücrete tabi olan üniversiteleri ifade eder. Burslu programlarda bursluluk devam ettiği müddetçe öğrenim ücreti alınmaz. Bursluluğun devamı ise çoğunlukla başarı koşuluna bağlıdır. Belirli bir ortalama seviyesinde olmak, sınıf tekrarı yapmamak, alttan dersinizin olmaması gibi.

Burslu programların dışındaki programlarda ücret tahsil edilir.

Yabancı bir ülkede yaşam koşulları alışılmışın dışında olabilir. Bu üniversitelerin Türkiye’de denklik sorunu yoktur. Ancak bu üniversitelerden alınan diplomaların uluslararası denklik sorunu olabilir. Bu hususları göz önünde bulundurmanız yararınıza olacaktır.

SİSTEMİN ANA BAŞLIKLARI